Trong bối cảnh ô nhiễm không khí ngày càng trở thành mối đe dọa nghiêm trọng đối với môi trường và sức khỏe con người, việc giám sát và kiểm soát khí thải công nghiệp đóng vai trò then chốt. Hệ thống giám sát khí thải liên tục (CEMS) đã và đang khẳng định vị thế là một công cụ cốt lõi, giúp các doanh nghiệp và cơ quan quản lý theo dõi lượng khí thải độc hại một cách chính xác và kịp thời. Bài viết này sẽ khám phá vai trò quan trọng của CEMS, cách nó hoạt động, và tại sao đây là giải pháp không thể thiếu trong nỗ lực bảo vệ bầu không khí của chúng ta.
CEMS là gì
CEMS là từ viết tắt của Continuous Emissions Monitoring System. Là hệ thống giám sát khí thải liên tục, được thiết kế để đo lường, thu thập và báo cáo dữ liệu về lượng khí thải phát ra từ các nguồn cố định như nhà máy nhiệt điện, xi măng, thép, hóa chất và các khu công nghiệp khác. Đây là một trong những công cụ quan trọng giúp doanh nghiệp và cơ quan quản lý giám sát được tình trạng phát thải khí ô nhiễm, từ đó đưa ra các biện pháp kiểm soát phù hợp.
Trong bối cảnh biến đổi khí hậu và ô nhiễm không khí ngày càng nghiêm trọng, CEMS đã và đang trở thành tiêu chuẩn bắt buộc tại nhiều quốc gia, trong đó có Việt Nam.
Tầm quan trọng của CEMS trong giám sát môi trường
-
Giám sát liên tục và chính xác
- CEMS giúp theo dõi khí thải 24/7, cung cấp dữ liệu real-time với độ chính xác cao.
- Cho phép doanh nghiệp kịp thời phát hiện sự cố và điều chỉnh hệ thống xử lý khí thải.
-
Đáp ứng yêu cầu pháp lý
- Tại Việt Nam, Thông tư 10/2021/TT-BTNMT quy định rõ các cơ sở có phát sinh khí thải phải lắp đặt CEMS và truyền dữ liệu về Sở Tài nguyên và Môi trường.
- Việc tuân thủ CEMS giúp doanh nghiệp tránh bị xử phạt và minh bạch trong công tác môi trường.
-
Bảo vệ cộng đồng và môi trường
- Dữ liệu CEMS là căn cứ để cơ quan quản lý giám sát mức độ ô nhiễm và có biện pháp cảnh báo sớm khi có nguy cơ ảnh hưởng tới sức khỏe cộng đồng.
Cấu trúc của hệ thống CEMS
Một hệ thống CEMS tiêu chuẩn bao gồm các thành phần chính:
- Thiết bị đo lường khí thải: Đo các thông số như SO2, NOx, CO, O2, bụi, nhiệt độ, áp suất, lưu lượng…
- Bộ xử lý tín hiệu và phần mềm: Tiếp nhận, phân tích, hiển thị và lưu trữ dữ liệu.
- Hệ thống truyền dữ liệu: Gửi dữ liệu về máy chủ nội bộ hoặc cơ quan quản lý qua giao thức như Modbus, FTP, TCP/IP…
- Hệ thống hiển thị và cảnh báo: Màn hình LED, cảnh báo qua email/SMS khi vượt ngưỡng.
Các thách thức trong triển khai và vận hành CEMS
-
Chi phí đầu tư ban đầu cao
- Thiết bị CEMS có giá trị lớn, cần đầu tư ban đầu đáng kể, đặc biệt là với doanh nghiệp vừa và nhỏ.
-
Thiếu nhân sự vận hành chuyên môn
- Cần kỹ thuật viên được đào tạo chuyên sâu để vận hành, hiệu chuẩn và bảo trì hệ thống.
-
Thiếu quy định về truyền dữ liệu tại một số quốc gia
- Nhiều quốc gia mới chỉ dừng lại ở yêu cầu lắp đặt CEMS mà chưa ban hành thông tư cụ thể về việc truyền dữ liệu real-time đến cơ quan chức năng.
- Điều này gây khó khăn trong việc kiểm soát ô nhiễm thực tế.
Tình hình triển khai CEMS tại Việt Nam
Tại Việt Nam, việc lắp đặt CEMS được thúc đẩy mạnh mẽ từ năm 2015 đến nay. Với Thông tư 10/2021/TT-BTNMT, các nhà máy thuộc ngành nghề ô nhiễm cao như nhiệt điện, xi măng, luyện kim, hóa chất… bắt buộc phải triển khai hệ thống CEMS.
Thông tư 10/2021/TT-BTNMT do Bộ Tài nguyên và Môi trường ban hành ngày 30/6/2021, có hiệu lực từ ngày 16/8/2021, là văn bản pháp lý quan trọng quy định về quan trắc, giám sát môi trường, trong đó có nội dung liên quan đến hệ thống giám sát khí thải tự động, liên tục (CEMS).
Những điểm đáng chú ý:
-
Đối tượng áp dụng: Các cơ sở có hoạt động phát sinh khí thải lớn như nhà máy nhiệt điện, xi măng, luyện kim, hóa chất…
-
Yêu cầu bắt buộc: Phải lắp đặt CEMS để giám sát các thông số như: bụi, SO₂, NOx, CO, O₂, nhiệt độ, áp suất, lưu lượng…
-
Truyền dữ liệu: Cơ sở phải kết nối, truyền dữ liệu khí thải tự động, liên tục về Sở Tài nguyên và Môi trường địa phương để phục vụ công tác quản lý, thanh kiểm tra, và cảnh báo môi trường.
-
Bảo đảm kỹ thuật: Thiết bị CEMS phải được kiểm định, hiệu chuẩn theo quy định, và dữ liệu phải đảm bảo tính toàn vẹn, liên tục, không bị can thiệp.
Tải toàn bộ Thông tư 10/2021-TT-BTNMT tại đây: tải file
Thông tư này đã góp phần quan trọng trong việc chuẩn hóa việc giám sát khí thải tại Việt Nam, hướng đến một hệ thống quản lý môi trường chặt chẽ hơn, minh bạch hơn và hiện đại hơn.
Tuy nhiên, hiện nay vẫn còn tồn tại một số thách thức:
- Nhiều cơ sở chỉ lắp đặt CEMS nhưng chưa truyền dữ liệu đầy đủ về Sở TNMT.
- Một số địa phương chưa có cơ sở hạ tầng tiếp nhận và giám sát dữ liệu CEMS.
Ứng dụng phần mềm iLotusLand trong hệ thống CEMS
Trong xu thế chuyển đổi số ngành môi trường, nhiều doanh nghiệp và khu công nghiệp tại Việt Nam đã lựa chọn phần mềm iLotusLand để tích hợp vào hệ thống CEMS. Đây là nền tảng giám sát môi trường thông minh, hỗ trợ kết nối dữ liệu từ các thiết bị đo khí thải liên tục, xử lý và truyền dữ liệu theo đúng quy định của Thông tư 10/2021/TT-BTNMT.
iLotusLand mang lại nhiều lợi ích nổi bật:
-
Kết nối đa dạng giao thức (Modbus TCP/IP, OPC, FTP…), giúp thu thập và truyền dữ liệu khí thải liên tục, ổn định.
-
Tự động hiển thị và cảnh báo khi có sự cố hoặc thông số vượt ngưỡng, hỗ trợ doanh nghiệp chủ động xử lý.
-
Phân tích xu hướng phát thải, xuất báo cáo định kỳ và dữ liệu realtime giúp cơ quan chức năng và doanh nghiệp ra quyết định nhanh chóng.
-
Tích hợp bản đồ số và dashboard trực quan, hỗ trợ giám sát nhiều trạm khí thải tại các vị trí khác nhau trong cùng một nền tảng.
Nhờ tích hợp iLotusLand, CEMS không chỉ là thiết bị đo đơn lẻ mà trở thành một phần trong hệ sinh thái quản lý môi trường thông minh, góp phần nâng cao tính minh bạch, đáp ứng yêu cầu pháp lý, và hướng đến phát triển bền vững.
Vai trò của quy định pháp lý trong hiệu quả CEMS
Để CEMS thực sự phát huy hiệu quả, việc thiết lập quy định pháp lý rõ ràng về truyền dữ liệu là rất cần thiết:
- Xác định giao thức truyền dữ liệu được phép sử dụng (Modbus, TCP/IP, FTP…)
- Quy định định dạng dữ liệu tiêu chuẩn và tần suất gửi dữ liệu
- Đảm bảo tính toàn vẹn, bảo mật và lưu trữ dữ liệu dài hạn
Các quốc gia như Trung Quốc, Hàn Quốc, Ấn Độ đã thiết lập hệ thống pháp lý chặt chẽ, giúp việc giám sát khí thải tự động trở nên minh bạch và hiệu quả hơn.
Hướng phát triển tương lai
Trong thời gian tới, CEMS sẽ tiếp tục phát triển theo các hướng:
- Tích hợp IoT và AI: Tự động phân tích dữ liệu, đưa ra cảnh báo sớm và tối ưu hóa vận hành.
- Tăng tính minh bạch: Cho phép người dân theo dõi dữ liệu CEMS qua cổng thông tin công khai.
- Phối hợp với hệ thống môi trường tổng thể: Tích hợp dữ liệu từ CEMS với các hệ thống quan trắc không khí xung quanh, nước thải, khí tượng…
Kết luận
CEMS là một phần không thể thiếu trong hệ thống quản lý môi trường hiện đại. Việc triển khai đúng cách và có quy định pháp lý phù hợp sẽ giúp đảm bảo dữ liệu khí thải luôn được giám sát liên tục, chính xác và minh bạch. Qua đó, hỗ trợ hiệu quả cho công tác kiểm soát ô nhiễm, bảo vệ sức khỏe cộng đồng và phát triển bền vững.
Vietnamese 
English